Seminarium Naukowe "Sztuka i jej funkcja poznawcza w kulturze"

Szanowni Państwo,

Instytut Kulturoznawstwa i Dziennikarstwa Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie zaprasza do udziału w Seminarium Naukowym „Sztuka i jej funkcja poznawcza w kulturze”, które odbędzie się 19 września 2025 roku (piątek) w siedzibie Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie.

Dzieła - jak pisał Wolfgang Welsch - otwierają nowe perspektywy widzenia świata – nie tylko przez przedstawianie go, ale przede wszystkim przez egzemplifikowanie nowych poglądów na świat. Podstawowym doświadczeniem estetycznym nie jest to, że sztuka jest czymś zamkniętym, ale że jest raczej zdolna otworzyć nasze oczy na niezwykłe widzenie świata. Dzieła sztuki są często przede wszystkim narzędziami służącymi doskonalszej i wzmożonej percepcji rzeczywistości (Welsch W., Estetyka poza estetykę. O znaczeniu estetyki w czasach współczesnych, i o nowej formie dyscypliny, [w:] Problemy ponowoczesnej pluralizacji kultury: wokół koncepcji Wolfganga Welscha. Cz. 1., red. A. Zeidler-Janiszewska, Poznań 1998, s. 99).

Celem seminarium naukowego jest próba oceny możliwości poznawczych sztuki współczesnej (na potrzeby seminarium przyjmiemy okres ostatnich 50 lat). Człowiek czerpie wiedzę o świecie z różnych źródeł, m.in. z filozofii, nauki, religii i sztuki. Zagadnienie prawdy w sztuce to temat wczesnogrecki, najpierw podjęty przez poetów (Homer, Hezjod, Pindar), następnie przez filozofów (Gorgiasz, Sokrates). Poeci szukali odpowiedzi na pytania: czy poezja daje wyraz prawdzie? czy poezja w swej treści jest prawdziwa? Prawdę w tym kontekście rozumiano jako zgodność z rzeczywistością. Zarówno dla poetów, jak i filozofów - sztuka (literacka, także plastyczna) mogła zmyślać, wytwarzać złudy, ale również służyć poznawaniu prawdy. 

Konkurujące ze sobą teorie sztuki w kulturze europejskiej - wprawdzie powstałe w starożytności, lecz nadal aktualne - w różny sposób interpretują fakt sztuki, a tym samym jej funkcję poznawczą. Platon, choć stał na stanowisku racjonalizmu filozoficznego, podziwiał tak zwanych „maników”, którzy pod natchnieniem tworzyli poezję, w której przekazywali paradygmatyczne treści o Prawdziwej Rzeczywistości, zakryte przed przeciętnym człowiekiem (teoria maniczno-ekspresyjna sztuki). W ramach swego idealistycznego systemu filozoficznego traktował on sztukę jako miejsce odzwierciedlania odwiecznych idei (wzorów), a więc także przypisywał ludzkiej wytwórczości charakter kognitywny (teoria ejdetyczna sztuki). W ujęciu realistycznym - sztuka uzupełniając braki w naturze, aktualizuje człowieka w aspekcie poznawczym, a przez to wzbogaca jego doświadczenie (teoria prywatywna sztuki).

Proponowane obszary tematyczne:

- Funkcja poznawcza sztuki w ujęciu estetyków, teoretyków sztuki, neuroestetyków.

- Sztuki wizualne i ich funkcja poznawcza.

- Literatura/poezja i jej funkcja poznawcza. - Sztuka religijna i jej funkcja poznawcza.

- Prawda (wartości poznawcze) w dziele sztuki. - Możliwości poznawcze sztuki z perspektywy praktyki artystycznej.

- Poznawcze wartości sztuki w wychowaniu estetycznym.

Seminarium ma charakter interdyscyplinarny. Do udziału serdecznie zapraszamy doświadczonych badaczy, jak i doktorantów reprezentujących rozmaite dyscypliny naukowe, zwłaszcza nauki o kulturze i religii, etnologię i antropologię kulturową, nauki o sztuce, filozofię, literaturoznawstwo, pedagogikę oraz wszystkich tych, których interesuje refleksja nad sztuką w aspekcie poznawczym. Czas wystąpienia wynosi 20 minut. Każdy uczestnik otrzyma certyfikat uczestnictwa w seminarium. Udział w seminarium jest bezpłatny. Liczba miejsc ograniczona.